Trawnik-jego funkcje i cechy

TRAWNIKI

FUNKCJE I CECHY TRAWNIKA

Trawniki są podstawowym elementem terenów zieleni i zajmują w zależności od rodzaju obiektu do 70% ich powierzchni. Mają znaczenie w kształtowaniu korzystnych warunków wypoczynku w obrębie każdego parku czy zieleńca. Trawnik jest najprostszym i najbardziej naturalnym pokryciem powierzchni gleby. Są one potrzebne, zwłaszcza w warunkach miejskich i osiedlowych, ostatnio są także niezastąpione na terenach przydomowych. Luźna, nie pokryta roślinnością gleba jest narażona na znaczne pylenie, wymywanie i zanieczyszczenie. Pokrycie takiej powierzchni trawnikiem nie tylko zmniejsza ilość kurzu i błota, ale także wpływa korzystnie na warunki estetyczne i klimatyczne. Nad trawnikiem jest większa ilość pary wodnej i tlenu, korzystne jest to w miastach zwłaszcza w porze upałów. Dodatkowo trawniki pobierają znaczne ilości ciepła, dzięki czemu są chłodniejsze w letnie dni niż powierzchnie chodników, budynków, dróg.

Odpowiednio założone i pielęgnowane trawniki korzystnie wpływają na psychikę człowieka.

Zakładanie i pielęgnacja trawników wymaga poznania podstawowych cech, które decydują o jego wartości i funkcjach.

Trawnikami nazywa się powierzchnie trwale pokryte roślinnością, zazwyczaj trawiastą, tworzone i utrzymywane dla różnych celów. Do cech trawnika decydujących o jego wartości estetycznej należą: jednolitość, gładkość i żywa zielona barwa.

Przez jednolitość należy rozumieć względnie jednakowy pod względem struktury typ roślin tworzących pokrycie trawnika i jednolitą ich jakość na całej powierzchni. Chwast, miejsca zasuszone, wydeptane, źle skoszone naruszają jednolitość trawnika.

Gładkość wynika z dokładności wymodelowania powierzchni terenu i jakości koszenia, osiadanie ziemi, poruszanie się ciężkim sprzętem, zaniedbanie i nieodpowiednie koszenie przyczyniają się do naruszenia gładkości trawnika.

Żywa zielona barwa zależy w dużej mierze od odpowiedniego przygotowania, uprawy i nawożenia gleby oraz jakości prowadzonych zabiegów pielęgnacyjnych. Jej brak jest wynikiem niedostatecznej ilości składników pokarmowych i wody w glebie.

Uzyskanie trawnika o wyżej wymienionych cechach zależne jest w dużej mierze od roślin, które go tworzą, dlatego stawia się im określone wymagania. Trawy powinny długotrwale utrzymywać zielone zabarwienie liści, powinny być odporne na okresowe niesprzyjające warunki atmosferyczne, suszę i nadmierną wilgoć, niskie temperatury, powinny także być odporne na działanie czynników mechanicznych takich jak deptanie. Bardzo ważna i pożądana jest zdolność krzewienia się, tworzenia zwartej darni i łatwość wytwarzania nowych korzeni. Wykorzystując właściwości odpowiednich gatunków można uzyskać trawniki trwale pokrywające powierzchnie gleby, odporne na spłukiwanie i deptanie i o wysokich walorach estetycznych. Dzięki wielu zaletom trawniki wykorzystywane są jako nawierzchnie do zabaw, gier, spacerów, a także celów sportowych.

RODZAJE TRAWNIKÓW

Podziału i klasyfikacji trawników można dokonać na podstawie wielu kryteriów, np. wartości estetycznej, składu gatunkowego, sposobu użytkowania, sposobu pielęgnacji. Najczęściej spotykanym podziałem jest podział na trawniki: ogrodowe, parkowe, specjalne i zadarnienia.

TRAWNIKI OGRODOWE

Nazywa się je często dywanowymi. Odznaczają sie wysokimi walorami estetycznymi, żywa zielona barwą i gładkością. Nazwę zawdzięczają temu, że po skoszeniu przypominają dywany. Można zakładać je w różnych warunkach, ale używając tylko odpowiednich mieszanek złożonych z trzech lub czterech gatunków traw. Ważne jest odpowiednie i regularne prowadzenie prac pielęgnacyjnych, gdyż nie można dopuścić do zmiany składu gatunkowego trawnika.

TRAWNIKI PARKOWE

Są formą pośrednią pomiędzy trawnikami ogrodowymi, a naturalnymi łąkami. Kosi sie je znacznie rzadziej, a w ich skład wchodzą także gatunki nietrawiaste. Trawniki zakładać można na różnych podłożach, przy czym wysiewa sie tylko nasiona gatunków, które maja odgrywać rolę pionierów. W późniejszych latach skład gatunkowy ulega zmianom, nabierając charakteru bardziej naturalnego, zgodnego z miejscowymi warunkami siedliskowymi. Jakość i częstotliwość zabiegów pielęgnacyjnych może wpłynąć na skład gatunkowy i wartości estetyczne trawnika.

TRAWNIKI SPECJALNE

Jest to dość duża grupa, obejmująca nawierzchnie trawiaste stosowane w różnych obiektach sportowych. Są to najczęściej boiska trawiaste. Liczne są wymagania stawiane tej grupie trawników. Powinny mieć cechy trawników ogrodowych, a jednocześnie wykazywać znaczna odporność na działania mechaniczne. Zakładając je należy starannie dobrać skład gatunkowy, a następnie odpowiednio je użytkować i pielęgnować. Zakłada sie je na podłożu bardzo dokładnie przygotowanym, zarówno pod względem odpowiednich warunków dla roślin, jak i trwałości gładkiej powierzchni gleby. Często trawniki te wyposaża się w urządzenia regulujące wilgotność, dostęp powietrza i temperaturę.

ZADARNIENIA

Są to płaskie pokrycia powierzchni gleby niskimi roślinami zwanymi okrywowymi. . Stosuje się je w warunkach, gdzie trudne jest utrzymanie trawnika. Są to formy pośrednie pomiędzy trawnikami, a różnymi formami stosowania roślin. Mogą one mieć duże wartości dekoracyjne. Bardzo często do tego celu używa się różnych roślin ogrodowych, kobiercowych i zadarniających.

WYMAGANIA WOBEC TERENÓW PRZEZNACZONYCH NA TRAWNIK

Trawniki są bardzo ważnymi elementami terenów zieleni, dlatego o ich wielkości, położeniu, powiązaniu z innymi elementami terenu powinien decydować projektant.

ROZMIARY TRAWNIKA

Wynikają z przyjętych proporcji w stosunku do innych elementów obiektu. Należy pamiętać, że zawsze jedna duża płaszczyzna trawnika jest lepsza od kilku małych. Ma to uzasadnienie nie tylko ze względów estetycznych, ale także łatwości w pielęgnacji. Na większych trawnikach dodatkowo połączonych ze sobą łatwiejsza jest praca sprzętem mechanicznym, a najwęższe miejsca powierzchni trawników powinny być szersze od szerokości roboczej stosowanych kosiarek.

KSZTAŁT I DOSTĘPNOŚĆ TRAWNIKA

Projektując kształt powierzchni trawnika należy unikać tworzenia ostrych załamań, zwężeń, które w znacznym stopniu utrudniają prace pielęgnacyjne. Należy pamiętać, że cała powierzchnia trawnika powinna być dostępna dla kosiarki, a operowanie nią i wjazd na teren trawnika nie będą sprawiały trudności.

UKSZTAŁTOWANIE POWIERZCHNI TRAWNIKA I SPADKI

Powierzchnia trawnika powinna być możliwie płaska. Niewielkie pofalowania dopuszcza się tylko na dużych powierzchniach. Pochyłości wynikają z naturalnego ukształtowania powierzchni, należy jednak zapobiegać zbyt dużym pochyłościom ze względu na mogące wystąpić trudności przy pracy sprzętem mechanicznym. Na dużych pochyłościach może podczas obfitych opadów nastąpić wypłukiwanie gleby. Jest to szczególnie niebezpieczne na glebach ciężkich, nieprzepuszczalnych w początkowej fazie wzrostu trawnika. . Jako maksymalną pochyłość powierzchni trawników przyjęto spadek wynoszący 15%. Niewielkie pochyłości, wynoszące 3 – 5%, mogą być pożądane ze względu na powierzchniowe odprowadzanie wody. Na glebach ciężkich i nieprzepuszczalnych utrzymanie takiego spadku jest nawet konieczne. Zrezygnować ze spadków można w przypadku gleb przepuszczalnych i nieprzepuszczalnych z odpowiednim systemem odwadniającym.

Kształtując powierzchnię trawnika należy unikać powstawania nieckowatych wgłębień. Utrzymująca się, zwłaszcza w okresie wiosennym, woda powoduje zamknięcie dostępu powietrza i zamieranie roślin.

SĄSIEDZTWO TRAWNIKA

Uzyskanie dobrego trawnika w sąsiedztwie drzew o płytkim systemie korzeniowym lub silnie ocieniających, w sąsiedztwie niektórych krzewów i bylin, na terenie silnie ocienionym jest dość trudne. W takich miejscach lepiej jest stosować inny typ pokrywy roślinnej, odpowiedni do panujących warunków.

Inne kłopoty sprawiają nawierzchnie dróg, pnie drzew i inne elementy pionowe graniczące z powierzchnią trawnika. Ze względu na trudności w koszeniu bez specjalnego sprzętu tuż przy krawędzi nawierzchni należy utrzymywać nie obsiany pas szerokości 10 – 15 cm przyległy do krawędzi.

Powierzchnia gleby trawnika w sąsiedztwie dróg powinna być niższa o 3 – 5 cm w stosunku do ich powierzchni. Umożliwia to koszenie trawnika w płaszczyźnie dróg, co jest wskazane ze względów estetycznych, a także umożliwia spływanie wód opadowych z nawierzchni.

Cięcie trawy przy pniu nie dość, że jest bardzo trudne to także niebezpieczne dla drzewa, gdyż narażone jest ono na uszkodzenia kory. Zalecanie jest utrzymywanie czystych powierzchni dookoła pnia i nasady gałęzi krzewów o szerokości 20 – 30 cm. Wolne powierzchnie można pokryć korą lub żwirem.

Utrudnione koszenie jest także przy elementach pionowych: murkach, słupach, ścianach. Sposobem jest tu, podobnie jak wcześniej pas wolnej powierzchni o szerokości 10 – 15 cm. Niekiedy na tę szerokość można wysuwać fundament, stabilizować glebę wapnem lub cementem. Zapobiega to zachwaszczaniu powierzchni.

WŁAŚCIWOŚCI I PRZYDATNOŚĆ GLEBY

DO ZAKŁADANIA TRAWNIKÓW

Trawniki są uprawami wieloletnimi, dlatego wymagają odpowiedniego doboru i przygotowania podłoża.

SKŁAD MECHANICZNY

Wartość gleby jest zazwyczaj proporcjonalna do stopnia rozdrobnienia skały macierzystej, tworzącej składniki mineralne gleby. Stopień rozdrobnienia zależy od rodzaju gleby. Skład mechaniczny, czyli wzajemny stosunek części szkieletowych w postaci kamieni i żwiru oraz części ziemistych w postaci piasku, pyłu i iłu, ma bardzo duże znaczenie w ocenie przydatności gleby pod trawniki i inne uprawy. Na podstawie składu mechanicznego można dokonać wstępnej oceny właściwości fizycznych i chemicznych gleby.

Duża zawartość żwiru i kamieni w glebie pogarsza jej właściwości wodne. Występuje wówczas zbyt duża przepuszczalność dla wody i nadmierna przewiewność.

Gleby składające się w dużej części z materiału silnie rozdrobnionego, zwane gliniastymi, mają mniejsze pory i dlatego bardzo dobrze utrzymują wodę i są mało przewiewne.

Dla roślin najodpowiedniejsze są gleby (lub tylko ich wierzchnie warstwy grubości 20 – 30 cm), w których przeważa frakcja piaskowa. Zawartość piasku w glebie powinna wynosić 60 – 90%, a części pyłowych i ilastych 40 – 10%. Pod trawniki wysokiej jakości przeznacza się gleby, gdzie stosunek zawartości piasku do gliny wynosi 9:1. Mieszaninę taka można modyfikować głównie przez stosowanie różnych dodatków materiałów organicznych. Utrzymanie właściwych proporcji ułatwia stworzenie i zachowanie trwałych właściwości gleby: odpowiedniej struktury, pojemności wodnej i przewiewności. Trzeba pamiętać, że w przypadku uprawy trawnika nie jest możliwe coroczne nadawanie odpowiedniej porowatości przez zabiegi agrotechniczne. W glebie trawnika porowatość musi być utworzona stale poprzez zachowanie odpowiednich proporcji uziarnienia.

ZAWARTOŚĆ MATERIAŁU ORGANICZNEGO

W normalnych glebach materiał organiczny występuje w postaci próchnicy. Jej zawartość do głębokości 20 cm wynosi do 6% czyli mierząc wagowo do 18 kg/m². Gleby przeznaczone na trawnik, a zawierające małe ilości próchnicy, należy wzbogacić przez dodanie kompostu torfowego lub torfu. Do gleb ciężkich bardzo często dodaje się torfu jako materiału rozluźniającego, jednak lepszym rozwiązaniem jest dodanie piasku. Stosowanie na glebach bardzo luźnych torfu zamiast gliny jest również błędem. Przez dodanie materiału organicznego nie można bowiem poprawić składu mechanicznego gleby. Odpowiednia ilość próchnicy pozwala na właściwą sorpcję składników mineralnych i utrzymać właściwy odczyn gleby.

ZAWARTOŚĆ SKŁADNIKÓW POKARMOWYCH

Ilość składników pokarmowych w glebie jest różny i zależy od sposobu użytkowania gleby. Gleby uprawne mają na ogół wystarczającą na pierwszy rok po założeniu trawnika ilość składników pokarmowych. Często jednak trawniki zakładane są na glebach zniszczonych, niestrukturalnych i ubogich w składniki pokarmowe. W takich przypadkach należy dodać nawozów organicznych, mineralnych lub wzbogaconych kompostów torfowych. Najpierw jednak należy wykonać analizę gleby pod względem zawartości podstawowych składników pokarmowych.

ODCZYN GLEBY

Dla odpowiedniego wzrostu trawnika odpowiednie jest pH 5,6 – 6,5. Odczyn nie jest właściwością stałą i ulega wahaniom. Zależą one od rodzaju zastosowanych nawozów, szybkości pobierania składników pokarmowych przez rośliny, ilości opadów i intensywności podlewania oraz wielu innych czynników. W naszych warunkach następuje zjawisko wypłukiwania składników zasadowych, co powoduje zakwaszanie gleb.

Odczyn gleby można regulować przez zastosowanie nawozów zwiększających lub zmniejszających zakwaszenie. Nadmierną kwasowość można także zmniejszyć poprzez dodawanie do gleby odpowiednich ilości wapna.

Pomiarów odczynu należy dokonywać nie tylko przed założeniem trawnika, ale także rok po jego założeniu.

ODWADNIANIE

Gleby nieprzepuszczalne i gleby o wysokim poziomie wód gruntowych mogą wykazywać w pewnych okresach nadmierną wilgotność. Przez nadmierną wilgotność należy rozumieć całkowite i utrzymujące się przez dłuższy czas wypełnienie porów. Zjawisko to obserwuje się najczęściej na terenach płaskich w czasie roztopów wiosennych lub podczas długotrwałych i obfitych opadów. Szkodliwość nadmiernego zawilgocenia jest bardziej szkodliwa dla roślin trawiastych niż roślin uprawnych. Stąd też wynika konieczność zabezpieczenia trawników przed nadmiarem wody.

Najprostszym sposobem usuwania nadmiaru wody jest ich powierzchniowe odprowadzanie przez nadanie odpowiednich spadków. Sposób ten sprawdza się w sytuacji, gdy ilość wody spływającej przewyższa ilość wody wsiąkającej do gleby.

Skuteczniejszym sposobem jest kopanie otwartych rowów odpowiedniej głębokości, do których spływa nadmiar wody. Mają one spadki podłużne, umożliwiające odprowadzanie wody do stawów, rzek, studzienek. Rowy takie znalazły zastosowanie w rolnictwie do osuszania pól i łąk. Są one łatwe do wykonania, ale wymagają regularnej pielęgnacji, oczyszczania i pogłębiania, poza tym są utrudnieniem w pracach sprzętem zmechanizowanym.

Znacznie lepsze są podziemne, kryte kanały odwadniające. Na odpowiedniej głębokości umieszcza się w wąskim wykopie rurki ceramiczne lub inne z otworami umożliwiającymi przesączanie się wody. Przewody układa się ze spadkiem na podsypce z ostroziarnistego piasku i tym samym materiałem rów napełnia się do wysokości warstwy uprawnej (do głębokości 30 cm). Przewody układa się w zależności od przepuszczalności podłoża, głębokości przewodów, średniej ilości opadów w odstępach od kilkunastu do kilkudziesięciu metrów. Długość przewodów może wynosić do kilkuset metrów. Sposób ten polegający na przesączaniu się wody do sączków nazywa się drenowaniem. Wodę z sączków odprowadza się do przewodów zwanych zbieraczami, a te maja ujście do cieków i zbiorników wodnych lub tez w warunkach miejskich do kanalizacji ogólnospławnej lub deszczowej. Spadki drenów wahają się od 0,02 do 5%.

Na terenach o dużych spadkach powierzchni sączki i zbieracze można układać na stałej głębokości, zgodnie ze spadkiem terenu. Konieczne jest jednak prowadzenie linii sączków pod pewnym kątem, czyli nieprostopadłe do kierunku spadku. Im większy spadek terenu tym bardziej zbliża się linie drenów do przebiegu warstwic. Zbyt duże spadki linii sączków mogą powodować wypłukiwanie przez szybko płynącą wodę i niszczenie systemu odwadniającego.

Na terenach płaskich lub mających niewielkie spadki można stosować dowolny układ sączków i zbieraczy.

Sieć drenów zakłada się po wykonaniu robót ziemnych, przed ułożeniem ziemi urodzajnej.

ODWADNIANIE BOISK SPORTOWYCH

Odwadnianie boisk sportowych za pomocą okładu sączków nie zawsze jest zadowalające. Przyczyną tego stanu rzeczy jest osiadanie gleby i zmniejszanie jej porowatości, a tym samym zmniejszenie się wolnych przestrzeni niekapilarnych. Gleba wtedy całkowicie przesycona jest wodą, a korzenie pozbawione są dostępu powietrza. Długotrwałe nadmierne nawilgocenie gleby pogarsza warunki życia roślin trawnika, a jednocześnie utrudnia lub uniemożliwia korzystanie z niego. Trawniki wtedy są śliskie i łatwo ulegają uszkodzeniom mechanicznym. Ważne jest, aby boiska sportowe wyposażyć w sprawne i szybko działające systemy odwadniania.

Bardzo sprawnym sposobem odwadniania jest ułożenie typowej sieci odwadniającej i przykrycie jej warstwą żwiru. Warstwa ta umożliwia łatwe odprowadzenie nadmiaru wody i wymianę gazową. Warstwa ta ma grubość 15 – 20cm, na niej układa się 5-centymetrową warstwę drobnego sortowanego żwirku i do 15cm ziemi urodzajnej.

Główna masa korzeni sięga do 12 – 15cm głębokości, a w razie długotrwałej suszy mogą przerastać niżej i pobierać wodę z podłoża.

Sposób ten sprawdza się zwłaszcza w przypadku gleb ciężkich, gliniastych.

W celu założenia takiego systemu odwadniającego należy cały teren starannie wyrównać w płaszczyźnie położonej o 27 – 35cm niżej od poziomu projektowanego. Następnie wyznacza się linię sączków i ustala głębokość rowów uwzględniając spadki. Sączki układa się na warstwie sortowanego piasku i tym samym piaskiem przykrywa. Następnie układa się kolejne warstwy, a następnie wyrównuje. Warstwa ziemi powinna składać się w 60% z piasku, 20% ziemi żyznej i 20% lekko wilgotnego torfu. Następnie można wysiewać trawę lub rozkładać darń.

Możliwe jest przy odpowiedniej modyfikacji instalacji odwadniającej wykorzystanie jej jako systemu nawadniającego w czasie suszy. Najważniejszymi cechami takiego systemu są

- oddzielenie całego kontrolowanego podłoża od reszty gruntu folią polietylenową

- zastosowanie specjalnych złączy linii sączków z przewodem zasilającym

- wprowadzenie otworów napowietrzających cały układ w miarę ustępowania wody.

W systemie tym nadmiar wody opadowej po przekroczeniu zaprojektowanego poziomu wody wolnej natychmiast spływa siecią rur przewodu odprowadzającego. Woda pozostająca w 10 – 15 centymetrowej warstwie piasku stanowi rezerwę na okres 4 – 6 letnich tygodni. Po wyczerpaniu zapasu wody, co jest sygnalizowane za pomocą tensometru, następuje jej uzupełnienie do wymaganego poziomu z podłączonego do systemu przewodu wodociągowego.

Aby wykonać instalację należy najpierw wykonać wykop na głębokość 35 – 40cm ze spadkiem ok. 1,5%. Dno należy wyłożyć folią poliuretanową, za niej układa się rury poprzeczne, a następnie podłużne. Te ostatnie posiadają perforację tylko na spodniej stronie i umieszcza się je wyżej o połowę grubości rur poprzecznych. Obsypuje się je żwirem, co zapobiega przedostawaniu się części spławianych do przewodów. Następnie sypie się piasek, 5cm torfu, a później miesza się je na głębokości 10cm. Przedtem należy zastosować odpowiedni nawóz mineralny. Na takim podłożu można wysiewać trawę lub układać darń.

UPRAWA I PRZYGOTOWANIE GLEBY

Najważniejszym celem uprawy gleby pod trawnik jest nadanie jej odpowiedniej porowatości. Przede wszystkim należy zadbać o odpowiednie proporcje podstawowych frakcji gleby. Tak więc do gleb lekkich konieczne jest dodanie 10 -305 gliny i przemieszanie jej do głębokości 20cm. Natomiast do gleb ciężkich wskazane jest dodanie gruboziarnistego piasku lub drobnego żwiru i wymieszanie do głębokości 15 – 30cm. Dodane materiały należy wymieszać za pomocą glebogryzarki lub kultywatora. Należy pamiętać, że dodanie do gleb gliniastych piasku powoduje zwiększenie jej objętości, a przez to podwyższenie powierzchni gleby.

Nadanie odpowiedniej porowatości glebie można wykonać przez spulchnianie w czasie uprawy. Rozluźnienie cząstek mineralnych i organicznych jest czasowe, zanika wskutek ciężaru własnego gleby, silnego nawilgocenia, obciążeń mechanicznych, rozkładu organicznych materiałów rozluźniających. Zjawisko zanikania spulchnienia, czyli osiadanie, bardzo często powoduje sfalowanie powierzchni trawnika. Dlatego też przed założeniem trawnika należy glebę odpowiednio mocno zagęścić.

Wykonanie głębokiej orki gleby pod trawnik, do 30cm, jest uzasadnione tylko na terenach częściowo zadawnionych lub zanieczyszczonych różnymi materiałami. . zaoraną glebę powinno się dwukrotnie spulchnić kultywatorem, a następnie pozostawić do osiadania lub odpowiednio zagęścić przy pomocy sprzętu mechanicznego. Na glebach już uprawianych wystarczy dwukrotne spulchnienie kultywatorem, dokładne bronowanie i wygładzenie włóką lub broną siatkową. Zabiegów tych nie należy wykonywać przy nadmiernym zawilgoceniu i przesuszeniu gleby.

Przed przemieszaniem gleby należy uprzednio dodać nawozów, zwłaszcza fosforowych i wapna, a także materiałów organicznych.

Przygotowanie gleb silnie zachwaszczonych, zwłaszcza chwastami wieloletnimi, może sprawiać wiele trudności. Chwasty dwuliścienne łatwo można zniszczyć za pomocą herbicydów, ale tylko na terenie, gdzie powstać ma trawnik. Jeśli na trawniku mają być nasadzane inne rośliny może istnieć niebezpieczeństwo porażenia użytymi środkami chwastobójczymi, zwłaszcza wtedy, gdy zachowują aktywność przez dłuższy czas.

Mechaniczne zwalczanie chwastów ma mniejsze znaczenie w uprawie gleby pod trawniki. Stosuje się je jednak w przypadku silnego zachwaszczenia perzem. Po wybraniu chwastów glebę należy płytko zaorać. W trawnikach często koszonych perzu ulega osłabieniu i przestaje mieć znaczenie jako chwast.

Podczas zabiegów agrotechnicznych można profilaktycznie dodawać środków chwastobójczych do zwalczania chwastów dwuliściennych i środków grzybobójczych.

Dobierając maszyny do uprawy gleby pod trawniki należy zwracać uwagę na ich masę. Bardzo ciężki ciągniki na glebach wilgotnych i zwięzłych mogą powodować niszczenie spulchnienia i powodować osiadanie gleby.

WAŻNIEJSZE GATUNKI TRAW I INNYCH ROŚLIN

UŻYWANYCH DO ZAKŁADANIA TRAWNIKÓW

Do rodziny roślin trawiastych należy ponad 10 000 gatunków, z czego w Polsce występuje ok. 190 gatunków. Tylko nieliczna część z tych występujących w naszym kraju, bo tylko kilkanaście gatunków nadaje się do tworzenia trawników. Obserwuje się przy tym tendencję do ograniczania liczby gatunków i doskonalenie się różnych odmian oraz coraz większe stosowanie różnych ekotypów. Liczba gatunków używanych do zakładania trawników jest tak mała, gdyż gatunkom tym stawia się wysokie wymagania. Do najważniejszych cech decydujących o przydatności danego gatunku trawy do zakładania trawnika należą;

- szybki wzrost i rozwój po wysiewie

- zdolność krzewienia się i tworzenia zwartej darni

- niewielka wysokość

- powolne odrastanie pionowe po skoszeniu

- długi okres wegetacji

- żywozielone zabarwienie liści

- zimozieloność liści

- długowieczność

- niewielkie wymagania pokarmowe

- odporność na okresową suszę i nadmierna wilgotność gleby

- odporność na niskie temperatury i zacienienie

- odporność na choroby

- odporność na zanieczyszczenie powietrza

- odporność na deptanie

Oczywiste jest, że nie ma takiego gatunku trawy, który spełniłby wszystkie te wymagania. Pewne gatunki spełniają te oczekiwania w dość dużym stopniu i to decyduje o częstym ich stosowaniu. Do najważniejszych i najczęściej stosowanych można wyliczyć dziewięć następujących gatunków traw.

MIETLICA POSPOLITA (Agrostis tenuis in. A. vulgaris)

Jest to trawa tworząca gęstą darń, całkowicie mrozoodporna, znosi ocienienie i ma niewielkie wymagania. Wadą jest dość powolny rozwój w pierwszym roku. Wyselekcjonowane odmiany charakteryzują się krótszymi pędami i żywszym kolorem.

MIETLICA ROZŁOGOWA (Agrostis stolonifera)

Gatunek ten tworzy liczne rozłogi nadziemne niezbyt mocno związane z glebą. Właściwie pielęgnowana i posiana na odpowiednio wilgotnej glebie tworzy piękną darń. Z powodzeniem można ją stosować do obsadzania skarp. Jest to gatunek długowieczny. Możliwe jest rozmnażanie jej wegetatywnie przez cięcie darni na małe kawałki.

KOSTRZEWA OWCZA (Festuca ovina)

Jest to trawa najbardziej wytrzymała na suszę, małą żyzność gleby i niekorzystne warunki miejskie. Należy do traw kępkowych, długowiecznych, wcześnie rozwijających się wiosną i doskonale umacniających glebę. Wadą jest niebieskosiny kolor i trudne do koszenia twarde liście. Istnieją jednak odmiany o żywszym zielonym kolorze.

KOSTRZEWA CZERWONA (Festuca rubra)

Jest to gatunek odpowiedni na mało żyzne i suche gleby. Jest podstawowym gatunkiem stosowanym na boiskach sportowych. Należy do gatunków najtrwalszych, odpornych na suszę, mrozy, deptanie i ocienienie. Ma ładne zabarwienie. Obecnie powszechne są dwa podgatunki kostrzewy czerwonej: rozłogowa i kępkowa.

ŻYCICA TRWAŁA (Lolium perenne)

Inaczej zwana rajgrasem angielskim. Wymaga żyznych, wilgotnych gleb i starannej pielęgnacji. W gorszych warunkach ginie po kilku latach. Odznacza się wyjątkowo szybkim wzrostem i pięknym zabarwieniem, a w czasie łagodnych zim jest żywozielona. Doskonale odrasta po koszeniu, jest odporna na deptanie, ale w warunkach miejskich jest nietrwała. W mieszankach ze słabiej rozwijającymi się gatunkami w pierwszym roku pełni rolę osłaniającą.

WIECHLINA ROCZNA (Poa annua)

Jest to trawa bardzo niska, żywotna, najlepiej rosnąca na zwięzłych, żyznych i wilgotnych glebach. Rozmnaża się bardzo intensywnie przez cały okres wegetacji przy pomocy nasion i rozłogów. Bardzo często pojawia się na boiskach zadeptanych i zniszczonych, uważana jest czasem za niepożądaną. Stosowana jest jako składnik mieszanek na boiska i trawniki sportowe ze względu na odporność na uszkodzenia mechaniczne i możliwość bardzo krótkiego koszenia.

WIECHLINA ŁĄKOWA (Poa pratensis)

Jest to trawa bardzo żywotna, żywozielona, rozłogowa, tworząca piękna zwartą darń. Odznacza się dużą tolerancją wobec warunków glebowych, suszę i niską temperaturę. Ma wiele wyselekcjonowanych typów.

WIECHLINA ZWYCZAJNA (Poa trivialis)

Odznacza się wyjątkowo silną odpornością na zacienienie, nie znosi jednak stanowisk suchych. Dobrze rośnie i wygląda tylko na stanowiskach wilgotnych, w czasie suszy liście stają się czerwonawe. Na wiosnę szybko rozpoczyna wegetację.

Oprócz roślin trawiastych stosuje się także rośliny uzupełniające. Są nimi koniczyna biała i krwawnik pospolity.

KONICZYNA BIAŁA (Triforium repens)

Stosowana jest na glebach mało żyznych, ale dostatecznie wilgotnych. Do jej zalet należy żywozielony kolor długo się utrzymujący, odporność na deptanie, na okresowe niekorzystne warunki atmosferyczne i odporność na niskie koszenie. Jako roślina motylkowa zapewnia dobry wygląd trawnika nawet na glebach słabo nawożonych. Do wad należy śliskość, która może być niebezpieczna. Często samorzutnie pojawia się na trawnikach słabo pielęgnowanych i niedostatecznie nawożonych.

KRWAWNIK POSPOLITY (Achillea millefolium)

Stosuje się go na glebach mało żyznych i suchych. Rozrasta się podobnie jak koniczyna, przez rozłogi. Utworzony kobierzec jest niski, delikatny i żywozielony nawet w czasie długiej suszy.

Dodawanie do mieszanek gatunków nietrawiastych, zwłaszcza do trawników dywanowych, uważa się za niekorzystne, gdyż rośliny te rozrastają się płatowo naruszając tym samym gładkość trawnika. Dlatego mieszanki na trawniki dywanowe zawierają mniejsze ilości tych gatunków. Z kolei mieszanki przeznaczone na trawniki parkowe zawierają ich znaczne ilości. Bardzo często są to zestawy odpowiadające gatunkom występującym na danym siedlisku.

MIESZANKI TRAW

Trawniki z jednego gatunku trawy tworzone są tylko w skali amatorskiej. Do zakładania trawników na terenach zieleni stosuje się mieszanki wielu gatunków lub odmian. Stosowanie mieszanek wynika z konieczności uzupełnienia braków pewnych cech jednego gatunku przez wprowadzenie innego. Żaden z gatunków nie posiada wszystkich cech, które mają zapewnić zdrowy wygląd i trwałość trawnika. Na przykład w mieszankach zawierających gatunek wymagający normalnej wilgotności wprowadza się także gatunek odporny na suszę. Oprócz traw o kolorze żywozielonym są także w mieszance gatunki odporne na silne deptanie.

Im więcej funkcji ma pełnić trawnik tym więcej zależności i powiązań pomiędzy odpowiednimi gatunkami traw. Wprowadzanie i stosowanie mieszanek różnych traw w znacznym stopniu chroni trawnik przed skutkami działania niekorzystnych warunków glebowych, klimatycznych, zaniedbań w pielęgnacji czy nieodpowiednim użytkowaniem trawnika.

Przydatność ważniejszych gatunków traw w określonych warunkach przedstawia tabela I.

Do podstawowych czynników decydujących o składzie gatunkowym mieszanki należą: typ i wilgotność gleby, warunki klimatyczne, koszt i możliwość uzyskania nasion, przeznaczenie trawnika, przewidywana intensywność deptania i ocienienie. Przy doborze składu gatunkowego mieszanki ograniczyć się należy do trzech lub czterech gatunków, z czego jeden powinien być gatunkiem trawy rozłogowej. Nigdy zaś nie powinno się stosować dwóch gatunków traw rozłogowych.

TABELA I. Odporność ważniejszych gatunków traw na koszenie i deptanie oraz ich wymagania wobec żyzności i wilgotności gleby.

Nazwa gatunku

Odporność

Wymagania wobec

na koszenie

na deptanie

żyzności gleby

wilgotności gleby

D

Ś

M

D

Ś

M

D

Ś

M

D

Ś

M

Kostrzewa owcza (Festuca ovina)

+

+

+

+

+

Kostrzewa czerwona kępkowa (Festuca rubra ssp. communata)

+

+

+

+

+

+

+

Kostrzewa czerwona rozłogowa (Festuca rubra ssp. rubra)

+

+

+

+

+

Mietlica rozłogowa (Agrostis stolonifera)

+

+

+

+

+

Mietlica pospolita (Agrostis tenuis)

+

+

+

+

+

+

+

Wiechlina łąkowa (Poa pratensis)

+

+

+

+

+

+

+

Wiechlina roczna (Poa annua)

+

+

+

+

+

Wiechlina zwyczajna (Poa trivialis)

+

+

+

+

+

+

+

Życica trwała (Lolium perenne)

+

+

+

+

D - duża

Ś - średnia

M – mała

Najbardziej wyrównane zabarwienie trawnika przez cały okres wegetacji uzyskuje się poprzez stosowanie w mieszance traw dojrzewających w różnych porach roku. Dobierając skład mieszanki należy zwrócić uwagę na wygląd roślin w poszczególnych okresach wegetacji:

- kostrzewy najlepiej wyglądają w okresie wiosennym

- mietlice najlepiej wyglądają w drugiej połowie lata

- życica najlepiej wygląda na wiosnę i jesienią

- wiechliny zmieniają się nieznacznie.

Zawartość procentowa poszczególnych gatunków podawana w mieszankach dotyczy masy nasion. Każdy z gatunków ma charakterystyczne dla siebie masę i rozmiar nasion.

Ustalając liczbę nasion przypadających na jednostkę powierzchni przyjmuje się, że jedno nasienie powinno przypadać na 1cm². Teoretyczną normę wysiewu na jednostkę powierzchni podano w tabeli II.

W odniesieniu do traw o nasionach większych i silniej rosnących stosuje się w praktyce mniejszą liczbę nasion na jednostkę powierzchni. Natomiast nasiona traw drobnych wysiewa się w praktyce w ilości kilkakrotnie większej od normy.

O liczbie nasion decyduje również rodzaj tworzonego trawnika. Najwyższe normy wysiewu stosuje się na trawniki dywanowe i większość trawników przeznaczonych na cele sportowe. Mniejsze ilości stosuje się na trawniki parkowe.

Sporządzanie mieszanek trawnikowych przez zakładających trawniki jest coraz rzadziej praktykowane, gdyż w handlu znajduje się wiele gotowych mieszanek , dostosowanych do różnych warunków siedliskowych i sposobów użytkowania.

TABELA II. Norma teoretyczna oraz praktyczne stosowanie ilości nasion do wysiewu ważniejszych gatunków traw w mieszankach

Nazwa gatunku	Liczba nasion 1g	Teoretyczna norma wysiewu g/m²	Ilości praktycznie stosowane
			g/m²	kg/hektar
Kostrzewa owcza (Festuca ovina)	2 500	4,0	2 - 8	20 - 80
Kostrzewa czerwona (Festuca rubra)	1 000	10,0	5 - 12	50 - 120
Mietlica rozłogowa (Agrostis stolonifera)	17 000	0,6	2 - 3	20 - 30
Mietlica pospolita (Agrostis tenuis)	16 000	0,6	2 - 4	20 - 40
Wiechlina łąkowa (Poa pratensis)	3 300	3,0	2 - 6	20 - 60
Wiechlina roczna (Poa annua)	6 400	1,5	2 - 3	20 - 30
Wiechlina gajowa (Poa nemoralis)	5 500	2,0	2 - 4	20 - 40
Wiechlina zwyczajna (Poa trivialis)	5 500	2,0	2 - 4	20 - 40
Życica trwała (Lolium perenne)	500	20,0	5 - 15	50 - 150
Grzebienica pospolita (Cynosurus cristatus)	1 700	6,0	2 - 4	20 - 40

Przykłady mieszanek.

TRAWNIK DYWANOWY

MIESZANKA 1 (konieczne staranne przygotowanie gleby)

kostrzewa nitkowata 90%

życica trwała 10%

MIESZANKA 2(gleba odchwaszczona, częste, niskie koszenie)

kostrzewa czerwona rozłogowa 20%

mietlica pospolita 80%

MIESZANKA 3

kostrzewa czerwona rozłogowa 45%

wiechlina łąkowa 45%

życica trwała 10%

TRAWNIK PARKOWY

MIESZANKA 4 (szybki rozwój, gleby średnio zwięzłe i średnio wilgotne)

mietlica biaława 30%

wiechlina łąkowa 30%

życica trwała 40%

MIESZANKA 5 (gleby lekkie i suche)

kostrzewa czerwona rozłogowa 30%

kostrzewa owcza 30%

mietlica pospolita 10%

życica trwała 20%

lucerna nerkowata 10%

MIESZANKA 6 (gleby lekkie, stanowiska umiarkowanie ocienione)

kostrzewa owcza 20%

kostrzewa różnolistna 40%

wiechlina łąkowa 20%

życica trwała 20%

MIESZANKA 7 (duże zróżnicowanie typu i wilgotności gleb)

kostrzewa czerwona rozłogowa 20%

kostrzewa owcza 15%

kostrzewa różnolistna 15%

mietlica biaława 15%

wiechlina łąkowa 20%

życica trwała 15%

TRAWNIKI ŁĄKOWE EKSTENSYWNE

MIESZANKA 8 (zróżnicowane siedliska, początkowo wolny rozwój)

kostrzewa czerwona rozłogowa 25%

mietlica biaława 10%

wiechlina łąkowa 25%

życica trwała 20%

koniczyna białoróżowa 10%

komonica zwyczajna 10%

TRAWNIKI PRZYULICZNE TRWAŁE

MIESZANKA 9 (początkowo wolny rozwój)

kostrzewa czerwona rozłogowa 30%

kostrzewa owcza 30%

mietlica pospolita 25%

koniczyna biała 10%

lucerna nerkowata 5%

MIESZANKA 10 (rozwój roślin szybki, ale nietrwałe na deptanie)

kostrzewa czerwona rozłogowa 20%

kostrzewa owcza 10%

mietlica pospolita 25%

życica trwała 25%

koniczyna biała 10%

lucerna nerkowata 10%

TABELA III. Mieszanki traw, cz.1

Nazwa gatunku	Numer mieszanki
	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10
Kostrzewa czerwona rozłogowa	-	20	45	-	30	-	20	25	30	20
Kostrzewa nitkowata	90	-	-	-	-	-	-	-	-	-
Kostrzewa owcza	-	-	-	-	30	20	15	-	30	10
Kostrzewa różnolistna	-	-	-	-	-	40	15	-	-	-
Mietlica biaława	-	-	-	30	-	-	15	10	-	-
Mietlica pospolita	-	80	-	-	10	-	-	-	25	25
Wiechlina łąkowa	-	-	45	30	-	20	20	25	-	-
Życica trwała	10	-	10	40	20	20	15	20	-	25
Koniczyna biała	-	-	-	-	-	-	-	-	10	10
Koniczyna białoróżowa	-	-	-	-	-	-	-	10	-	-
Komonica zwyczajna	-	-	-	-	-	-	-	10	-	-
Lucerna nerkowata	-	-	-	-	10	-	-	-	5	10

TABELA IV. Mieszanki traw, cz.2

Nazwa gatunku	Numer mieszanki
	11	12	13	14	15	16	17	18	19
Kostrzewa czerwona rozłogowa	20	30	20	-	40	30	-	10	-
Kostrzewa owcza	20	-	-	-	15	-	-	-	-
Mietlica pospolita	20	-	20	-	-	-	-	-	-
Wiechlina łąkowa	10	30	42	80	15	60	-	60	70
Życica trwała	10	20	18	20	20	10	100	30	30
Koniczyna biała	-	15	-	-	10	-	-	-	-
Komonica zwyczajna	10	-	-	-	-	-	-	-	-
Lucerna nerkowata	10	5	-	-	-	-	-	-

TRAWNIKI REKREACYJNE

MIESZANKA 11 (na gleby zmienne, użytkowane ekstensywnie)

kostrzewa czerwona rozłogowa 20%

kostrzewa owcza 20%

mietlica pospolita 20%

wiechlina łąkowa 10%

życica trwała 10%

komonica zwyczajna 10%

lucerna nerkowata 10%

MIESZANKA 12 (gleby średnio wilgotne)

kostrzewa czerwona rozłogowa 30%

wiechlina łąkowa 30%

życica trwała 20%

koniczyna biała 15%

lucerna nerkowata 5%

TRAWNIKI SPORTOWE

MIESZANKA 13 (siedlisko uboższe, średnio intensywny)

kostrzewa czerwona rozłogowa 20%

mietlica pospolita 20%

wiechlina łąkowa 42%

życica trwała 18%

MIESZANKA 14 (intensywny)

wiechlina łąkowa (odmiana Alicja,

Kimono, Parade, Prate) 80%

życica trwała 20%

MIESZANKA 15 (gleby średnio żyzne, ekstensywny)

kostrzewa czerwona rozłogowa 40%

kostrzewa owcza 15%

wiechlina łąkowa 15%

życica trwała 20%

koniczyna biała 10%

MIESZANKA 16 (wolny rozwój, intensywny)

kostrzewa czerwona rozłogowa 30%

wiechlina łąkowa 60%

życica trwała 10%

MIESZANKA 17 (mieszanka regeneracyjna)

życica trwała (odmiana Gazon, Loretta,

Royal. Majestic) 100%

MIESZANKA 18 (podstawowy, proponowany przez OBUNT)

kostrzewa czerwona rozłogowa 10%

wiechlina łąkowa 60%

życica trwała 30%

MIESZANKA 19 (intensywny, o dużej wytrzymałości darni)

wiechlina łąkowa 70%

życica trwała 30%

OBUNT jest to Ośrodek Badawczo-Usługowy Nawierzchni Trawiastych

ZAKŁADANIE TRAWNIKA PRZEZ WYSIEW NASION

PORA SIEWU

Odpowiednie warunki w czasie siewu trawnika sprzyjają równomiernemu i szybkiemu kiełkowaniu, nie narażają nasion na wysuszenie, zawilgocenie, wyjadanie przez ptaki i gryzonie. Trawniki zakładane w nieodpowiednim terminie są słabszej jakości i wymagają wysiewania większych ilości nasion oraz większej uwagi w czasie zabiegów pielęgnacyjnych.

Do podstawowych czynników wpływających na termin siewu należą temperatura oraz wilgotność gleby i powietrza.

Sprzyjające warunki są wiosną, na początku maja, a czasem już w drugiej połowie kwietnia. Niestety występujące w drugiej połowie maja wysokie temperatury i brak opadów mogą utrudniać wschodzenie nasion.

Najszybciej kiełkuje życica trwała (rajgras), bo już po 5 dniach. Dla tego gatunku okres wiosenny jest bardzo sprzyjający. Kostrzewy, mietlice i wiechlina roczna wschodzą po ok. 15 dniach, a pozostałe wiechliny, łąkowa, gajowa i zwyczajna, po 20 – 30 dniach od wysiania. Wysiew tych ostatnich gatunków na wiosnę może okazać się bardzo niekorzystny, zwłaszcza jeśli nie można zapewnić podlewania lub jeżeli gatunki te nie są składnikami mieszanek, w których występuje życica trwała (wcześniej wschodząc osłania glebę).

Okres późno letni lub wczesnojesienny uważa się za najbardziej sprzyjający zakładaniu trawników. W tym okresie są warunki sprzyjające kiełkowaniu nasion traw. Ponadto gleba jest lepiej przygotowana, gdyż zabiegi uprawowe wykonywane są w warunkach większej wilgotności gleby. Jest to także okres odpowiedniejszy dla prowadzenia prac związanych z odwadnianiem i przygotowaniem podłoża pod trawnik.

Wysiewu traw i ich mieszanek można dokonywać do końca sierpnia. Wyjątkiem są mieszanki o dużej zawartości życicy trwałej, te można wysiewać do połowy września. Jest to już okres, w którym mogą występować susze i przymrozki. Z tego powodu późne siewy powinno się wykonywać starannie, dobrze przykrywając nasiona i zapewniając podlewanie w czasie suszy. Trawy wysiane w połowie września mogą skiełkować jeszcze tego samego roku, ale ich rozwój jest słaby i są podatne na przemarzanie.

PRZYGOTOWANIE POWIERZCHNI GLEBY DO SIEWU

Przed rozpoczęciem siewu należy starannie przygotować podłoże. Gleba powinna być gładka, pozbawiona zanieczyszczeń, takich jak kamienie czy druty, mogące uszkodzić maszyny. Wszelkie zanieczyszczenia powinno się wybrać, powierzchnię wygrabić i splantować.

Powierzchnia gleby przed siewem nie może być zbyt sucha i rozpylona. W celu rozdrobnienia grudek przed siewem i po nim należy użyć wału kolczatki lub wału siatkowego, gdyż zbyt duże grudki na powierzchni gleby utrudniają równomierne rozmieszczenie nasion podczas siewu.

TECHNIKA SIEWU

Wysiew nasion można wykonywać na trzy sposoby: ręcznie, za pomocą siewników i za pomocą wody.

WYSIEW RĘCZNY

Jest najbardziej rozpowszechniony, ale wykonywany może być na małych powierzchniach przez doświadczonego pracownika. Siew polega na wyrzycaniu ruchem łukowym nasion na odległość 1 – 2m. Wadą tego sposobu jest nierównomierność opadania nasion. Duże i ciężkie opadają bliżej, a lżejsze spadają dalej, dlatego wysiew należy wykonywać w dwóch krzyżujących się kierunkach i w czasie bezwietrznej pogody.

Wysiane nasiona powinny być możliwie szybko przykryte, aby nie zostały zdmuchnięte przez wiatr lub zjedzone przez ptactwo.

Po wysianiu nasiona mogą znaleźć się na różnej głębokości i w różnych odstępach, zależnie od gładkości i struktury powierzchni gleby. Niezależnie od sposobu przykrycia, nasiona znajdujące się na różnych głębokościach będą wschodziły nierównomiernie. Te poniżej 2cm głębokości będą dawały rośliny osłabione lub wcale nie wydostaną sie na powierzchnię. Optymalną głębokością siewu większości traw jest 1cm.

Przykrycia nasion dokonuje sie przez płytkie przemieszanie powierzchniowej warstwy gleby na głębokość 3 – 5cm za pomocą grabi, wałka okolcowanego lub podobnie działających narzędzi. Następnie powierzchnię należy uwałować lekkim wałkiem. Wadą tego sposobu jest nierównomierne rozmieszczenie nasion w glebie.

Znacznie lepszym sposobem przykrywania jest rozścielenie na obsianej powierzchni ok. 1cm warstwy materiału sprzyjającego kiełkowaniu nasion, np. Ziemi ogrodowej wymieszanej z dodatkiem ok 50% torfu. Do przykrywania nie nadaja się gleby gliniaste, gdyż ulegając zasklepieniu uniemożliwiają wydostanie się pędu młodej rośliny. Należy unikać także gleby zanieczyszczonej chwastami. Po takim zabiegu nasiona znajdują się na takiej samej głębokości, wschodzą szybko i równomiernie, a to wpływa na dobrą jakość trawników. Unika się także strat nasion.

Do rozkładania warstwy ziemi na obsianej powierzchni najlepiej zastosować specjalne maszyny lub odpowiednio przystosowane siewniki na nawozy. Ręczne rozrzucanie ziemi można stosować tylko na małych powierzchniach, gdyż jest kosztowne i nie zapewnia równomiernej warstwy.

WYSIEW TRAW SIEWNIKAMI

Można wyróżnić siewniki rzutowe i rzędowe. Siewniki rzutowe oprócz wysiewu nasion mogą służyć także do rozkruszania, wyrównywania i wałowania oraz rozsiewania nawozu. Przykrywają one nasiona poprzez przemieszanie gleby.

Siewniki rzędowe dają duże odległości pomiędzy rzędami, co umożliwia rozwój chwastów. Jednak dużą ich zaletą jest to, że nasiona umieszczane są na jednakowej głębokości. Nowoczesne modele zwane siewnikami talerzowymi nadają się głównie do renowacji starych trawników. Wysiewają one nasiona do rowków wycinanych talerzami na określoną głębokość, którą można regulować.

Zaletą siewu rzędowego jest dobre wykorzystanie nasion i równomierne ich wschodzenie.

WYSIEW ZA POMOCĄ WODY

Jest to metoda po raz pierwszy zastosowana w USA w 1938. Polega na opryskiwaniu obsiewanej powierzchni wodą pod ciśnieniem, z którą wymieszane są nasiona. Użycie wody jako nośnika umożliwia także rozsiewanie i rozkładanie na obsianej powierzchni materiałów ułatwiających kiełkowanie nasion, zapobiegających erozji powierzchni gleby,rozdrobniony materiał organiczny. Metoda stosowana jest do obsiewania skarp i miejsc trudno dostępnych, ale także do zakładania trawników na terenach płaskich.

W krajach zachodnich używa się specjalnych emulsji olejowo-lateksowych zapobiegających erozji gleby. Tworzą one cienkie błonki siatkowe mocno wiążące się z podłożem.

Sprzęt używany do rozpylania wodnej mieszaniny to pojazdy ze zbiornikami o dużej pojemności i silnikami napędzającymi mieszadło i pompę. Strumień wody pod ciśnieniem kierowany jest przez operatora z pomostu na odległość 60m.

W bardzo trudnych warunkach, na podłożach kamienistych i skalistych konieczne jest stworzenie odpowiedniego podkładu z przyczepnych i rozdrobnionych materiałów oraz przykrycie nasion. Ściółkowanie wykonuje się za wysiewie wodnym. Ściółka jednocześnie przykrywa nasiona, ułatwia kiełkowanie, zmniejsza parowanie wody, łagodzi wahania temperatury i może dodatkowo chronić przed erozją. Popularnym sposobem ściółkowania jest wyrzucanie za pomocą sprężonego powietrza pociętej słomy lub siana.

PIELĘGNACJA TRAWNIKÓW ZAKŁADANYCH Z SIEWU

W PIERWSZYM ROKU

Kiedy wysokość trawy na trawnikach dywanowych wynosi 3 – 5cm, a na trawnikach o przeznaczeniu sportowym 5 – 8cm należy powierzchnię trawnika uwałować lekkim wałem. Celem tego jest wyrównywanie nierówności na powierzchni gleby spowodowanych podlewaniem. Wałowanie powinno odbywać się na glebie lekko wilgotnej, zapewnia to plastyczność podłoża.

Po 2 – 3 dniach po wałowaniu powinno sie wykonać pierwsze koszenie, skracając tylko 1,5 – 2cm liści. Bardzo ważne jest, aby ostrza kosiarki były bardzo ostre, gdyż tępe często powodują wyrywanie słabo jeszcze ukorzenionych roślin. Celem tak wczesnego koszenia jest przede wszystkim stymulacja rośliny do krzewienia się.

Koszenie powinno być wykonywane regularnie, gdy wysokość trawy na trawnikach ogrodowych i sportowych przekracza 5cm, a na trawnikach parkowych 8cm.

Chwasty pojawiające się na trawniku poprzez częste koszenie ulegają osłabieniu.

Trawniki zakładane w okresie wiosennym i letnim wymagają stałego podlewania.

ZAKŁADANIE TRAWNIKÓW PRZEZ PRZENOSZENIE DARNI

Metoda ta, zwana darniowaniem, znana jest od dawna. Polega na przenoszeniu powierzchniowej warstwy gleby o grubości 4 – 6cm, przerośniętej korzeniami niskich roślin, zazwyczaj trawiastych. Darniowanie stosuje się na skarpach, świeżych nasypach, a także stosowane jest na dużych powierzchniach, takich jak boiska sportowe.

Często jest tak, że istnieje potrzeba zastosowania na nowo powstałych osiedlach, przy biurowcach, centrach handlowych roślin w pełni rozwiniętych. Darniowanie, jak i sadzenie dużych drzew i roślin z pojemników jest więc najlepszym sposobem.

Przygotowanie trawnika z siewu wymaga zazwyczaj kilku miesięcy. Wartość dekoracyjną uzyskuje po 4 – 6 tygodniach od siewu, ale nie jest to jeszcze teren odporny na deptanie i działanie innych czynników mechanicznych. Zanim trawnik zostanie oddany użytkownikom musi być odpowiednio pielęgnowany. Ostatecznie trzeba poświęcić na to jeden sezon wegetacyjny, zwłaszcza jeśli jest to trawnik przeznaczony do celów sportowych. W tym wypadku wcześniejsze przygotowanie darni i przeniesienie jej na powierzchnię boiska skraca znacznie czas tworzenia obiektów sportowych.

Trawniki zakładane przez przenoszenie darni są droższe ze względu na koszty przygotowania, zdjęcia, transportu, odpowiedniego przechowywania i ułożenia. Do zalet tej metody należy szybkość uzyskania efektu, możliwość zmechanizowania wielu prac, większa odporność na czynniki środowiskowe i mniejsza ilość prac pielęgnacyjnych w pierwszym roku po założeniu w porównaniu do trawników zakładanych przez wysiew.

WYMAGANIA STAWIANE DARNI DO PRZENOSZENIA

Darń przeznaczona do zakładania trawnika powinna odznaczać się następującymi cechami:

- odpowiedni skład gatunkowy roślin i dobra ich żywotność

- silne przerośnięcie korzeni możliwie cienkiej warstwy podłoża

- łatwość oddzielenia od podłoża

- duża wytrzymałość płatu darni na zrywanie podczas zdejmowania i przenoszenia

- niewielka masa.

SKŁAD GATUNKOWY

Powinien być odpowiednio dobrany do typu i sposobu użytkowania trawnika oraz warunków siedliskowych i klimatycznych. Dlatego rzadko używa się darni pobranej ze stanowisk naturalnych do tworzenia trawników dobrej jakości.

UZYSKANIE DUŻEJ ILOŚCI KORZENI W MOŻLIWIE CIENKIEJ WARSTWIE DARNI

Umożliwia to przeniesienie darni i lepszy jej rozwój a miejscu przeznaczenia. Dlatego przygotowując darń na specjalnych stanowiskach trzeba stosować takie podłoże i tak prowadzić zabiegi pielęgnacyjne, aby uniemożliwić wrastanie i rozwijanie sie korzeni na większe głębokości. Osiąga się to stosując odpowiednio cienkie warstwy żyznego podłoża, częste spryskiwanie powierzchniowe i układanie podłoża do uprawy na podkładach uniemożliwiających wrastanie korzeni w głąb.

ŁATWOŚĆ ODDZIELANIA DARNI OD PODŁOŻA

Jest tym większa, im mniej podłoże przerośnięte jest korzeniami i im mniej zawiera części trudnych do przecięcia. Łatwiej jest odcinać darń z podłoża o dużej zawartości materiału organicznego niż piasku i żwiru. Korzenie wykazują różną przyczepność do stosowanych podkładów, najlepsza jest w tym przypadku folia.

WYTRZYMAŁOŚĆ DARNI NA ZRYWANIE

Zależy ona od grubości i rodzaju podłoża, a więc od jego masy i wilgotności oraz stopnia przerośnięcia korzeniami.

MASA DARNI

Darń zdjęta z podłoża o małej zawartości materiału organicznego może być dwukrotnie cięższa od darni zdjętej z podłoża torfowego. Nawilgocenie darni może znacznie zwiększyć jej masę. Darń cięższa częściej ulega rozerwaniu. Największą odporność wykazuje darń przygotowana na podłożu torfowym i podkładzie z folii. W tych warunkach korzenie tworzą gęsty, filcowaty splot, który nie jest uszkadzany podczas zdejmowania.

Praktyczne znaczenie e produkcji darni przeznaczonej do zakładania trawników mają dwa sposoby:

- z zastosowanie naturalnego podłoża glebowego

- z zastosowaniem substratów oddzielonych od podłoża materiałami nieprzepuszczalnymi

PRODUKCJA DARNI NA PODŁOŻU NATURALNYM

Najodpowiedniejszym dla darni podłożem naturalnym są gleby torfowe lub odpowiednio przygotowane torfowiska z uregulowanymi stosunkami wodnymi i odczynem. Na takich terenach trawę wysiewa się zazwyczaj wiosną, co umożliwia uzyskanie dostatecznie dobrej darni w okresie jesiennym. Zabiegi związane z założeniem i pielęgnacja darni nie różnią się od tych, które wykonuje się w przypadku trawników. Ogromną zaletą jest możliwość zmechanizowania większości prac, co zmniejsza koszt inwestycji. Do wad można zaliczyć kilkumiesięczny cykl produkcyjny, coroczne zmniejszanie grubości warstwy podłoża i konieczność dowozu na miejsce inwestycji.

Ostatnio do przecinania i zdejmowania darni coraz częściej używa sie maszyn o dużej wydajności, co znacznie skraca czas pracy i czas przechowywania darni.

Płaty po zwinięciu i odłożeniu przez maszynę przenosi się ręcznie na palety i zabezpiecza.

Grubość ściętej darni wynosi 3 – 6cm, przy czym najmniejszą grubość stosuje się dla darni rosnącej na glebach torfowych. Cienka darń jest lżejsza i łatwiejsza w transporcie, ale szybciej wysycha. Natomiast nadmierna wilgoć może powodować gnicie darni podczas transportu i przechowywania.

Darń do transportu układa się płaskimi płatami o rozmiarach nie przekraczających 50 × 50cm lub zwija w rolki wielkości takiej, aby jedną mogła udźwignąć jedna osoba. Rolki powinny być zwijane z płatów o takich samych wymiarach. Ułatwia to planowanie prac. Układanie, składowanie i transport darni, zwłaszcza w gorące dni powinny trwać możliwie krótko. Powinny być wtedy przykryte. Najkorzystniejsze jest jednak jak najszybsze ułożenie darni.

PRODUKCJA DARNI NA SUBSTRATACH GLEBOWYCH

ODDZIELONYCH OD PODŁOŻA

Oddzieleniem od podłoża może być powierzchnia betonowa lub folia polietylenowa ułożona na dostatecznie równym i nasłonecznionym terenie. Stosownie folii ma wiele zalet, zwłaszcza przy produkcji na mniejszą skalę:

- nie wymaga podłoża glebowego

- produkcje można prowadzić blisko miejsca jej wykorzystania

- w korzystnych warunkach cykl produkcyjny może trwać 2 – 3 tygodnie

- substratem glebowym mogą być różne rodzaj torfu i ziemi próchnicznej

- grubość warstwy substratu może być bardzo cienka 1 - 3cm

- po zdjęciu darni wszystkie korzenie przenoszone są w stanie nieuszkodzonym

- zdejmowanie darni nie wymaga korzystania z narzędzi.

Przed ułożeniem folii teren należy starannie wyrównać i uwałować, aby uzyskana darń miała podobną grubość w każdym miejscu. Wskazane jest nadanie powierzchni terenu spadku rzędu 1 – 2%, które umożliwią odpływ nadmiaru wody.

Folię najlepiej jest układać pasami o szerokości 2m w kierunku poprzecznym do kierunku spadku. Należy ją zabezpieczyć przed podmuchami wiatru przysypując jej brzegi ziemią lub przypinając ją szpilkami.

Jako substratu glebowego najlepiej jest użyć rozdrobnionego i odsianego torfu wysokiego. Zapewni to uzyskanie równej warstwy podłoża. Do podłoża należy także dodać nawozu wieloskładnikowego, najlepiej w formie roztworu wodnego, aby darń miała zapewnione składniki mineralne do czasu przeniesienia ich na miejsce stałe. Tak przygotowany substrat nadaje się do bezpośredniego wysiewu nasion.

Wysiane nasiona można dodatkowo przykryć jeszcze jedną cienką warstwą substratu. Bardziej praktyczne okazało się bezpośrednie mieszanie moczonych przez kilka godzin nasion z torfem. Można w ten sposób zrezygnować przez pierwsze 4 – 6 dni ze spryskiwania lub ocieniania.

Kiedy korzenie dostatecznie silnie przerosną substrat możliwe jest zdejmowanie darni. W sprzyjających warunkach może to nastąpić po 2 tygodniach. Jeśli jednak darń ma być bardziej rozkrzewiona należy ją co najmniej 2-krotnie skosić. Po dwóch tygodniach rośliny należy zasilić roztworem saletry amonowej, a w czwartym tygodniu ponownie nawozem wieloskładnikowym.

Tak przygotowana darń można stosować nie tylko do zakładania trawników, ale także jako czasowy element dekoracyjny na wystawach.

Jeżeli darń ma wykazywać dużą wytrzymałość na zrywanie to substrat można układać na specjalnych matach z tworzywa sztucznego o grubości 2cm. Przerastające przez matę korzenie tworzą splot wyjątkowo odporny na zrywanie.

ZAKŁADANIE I PIELĘGNACJA TRAWNIKÓW Z DARNI

Gleba pod trawnik zakładany z darni powinna być uprawiana i wyrównana tak samo jak pod wysiew nasion. Zapewni to dobre przyleganie i szybsze zrastanie się darni z podłożem. Należy pamiętać, że położenie darni powoduje określone podwyższenie powierzchni.

Płaty darni układa się ręcznie, tak aby były do siebie dociśnięte krawędziami i ściśle przylegały do podłoża. Następnie, jeśli podłoże nie jest dostatecznie wilgotne i panują niesprzyjające warunki atmosferyczne, należy obficie spryskać darń wodą,tak aby przywarła do podłoża. W celu dociśnięcia darni do podłoża, a także w sytuacji, gdy podłoże jest nierówne można użyć lekkiego wału.

Zbyt silne dociskanie darni nie jest wskazane, ponieważ utrudnia dostęp powietrza do rozwijających się młodych korzeni.

Jeśli darń zakłada się na pochyłościach większych od 25º należy odpowiednio ją zabezpieczyć przed osunięciem podczas deszczu. W tym celu płaty przybija się do podłoża kołkami.

Darń można układać przez cały okres wegetacyjny, należy jednak unikać prac podczas upałów i w okresie późnojesiennym, tuż przed nadejściem mrozów.

Młode trawniki ułożone z darni pielęgnuje się tak samo jak założone z siewu.

ZAKŁADANIE TRAWNIKÓW NA BIOWŁÓKNINIE

Biowłókniny są to geotekstylia wykonywane z odpadów bawełnianych i bawełnopodobnych z umieszczonymi w runie nasionami traw. Włóknina spełnia rolę nośnika nasion i jest dla środowiska zupełnie nieszkodliwa. Po ok. 2 latach ulega rozkładowi pozostawiając w pełni rozwinięty trawnik.

Prace dotyczące wykorzystania biowłóknin rozpoczęły się w Polsce w 1989r. Początkowo wykorzystywano je do zagospodarowania nabrzeży, skarp, terenów jałowych i zniszczonych, wydm, składowisk, wysypisk i hałd. Obecnie stosowane są szerzej w terenach zieleni w rekultywacji starych i zakładaniu nowych trawników

Wyłożenie biowłókniny chroni przed erozją wietrzną i wodną. Pewny efekt uzyskać można stosując podsypkę z gleby mineralnej oraz spryskując biowłókninę wodą, aż do ukorzenienia się roślin. W celu równomiernego wzrostu nasiona zawarte w biowłókninie są otoczkowane odpowiednimi zaprawami nawozowymi.

Jest to jeden z najtańszych i bezpieczniejszych ekologicznie sposobów zagospodarowania i zabezpieczenia terenów jałowych i skażonych. Kolejną zaletą jest fakt, że już po kilkunastu dniach wiąże się z podłożem za pomocą korzeni.

Prostota tego sposobu umożliwia zakładanie trawników samodzielnie, nawet na większych powierzchniach. Wśród innych zalet można wymienić:

- tłumi chwasty

- na terenach pochyłych zapewnia równomierny wzrost roślin

- daje możliwość stosowania środków magazynujących wilgoć w warstwie gleby pod włókniną,l co znacznie zmniejsza częstotliwość podlewania

- odstrasza krety uniemożliwiając im wydostanie się na powierzchnię

- w czasie niekorzystnych warunków na zakładanie trawnika możliwe jest przechowywanie biowłókniny

- uniemożliwia wydziobywanie nasion przez ptactwo.