Pielęgnacja trawnika

PIELĘGNACJA TRAWNIKÓW

KOSZENIE

ZASADY KOSZENIA

Koszenie jest jednym z najważniejszych zabiegów pielęgnacyjnych. Częstotliwość i jakość jego wykonywania wpływają znacząco na kondycję i wygląd trawnika. Koszenie, czyli usuwanie części liści traw, powoduje określone reakcje trawnika i ma następujące konsekwencje:

- zmienia proporcje części nadziemnej do podziemnej

- okresowo hamuje wzrost korzeni

- pobudza części nadziemne do krzewienia się

- zmniejsza proces asymilacji

- zmniejsza konkurencję pomiędzy roślinami większymi i mniejszymi

- zmniejsza ocienienie liści niżej położonych

- zmniejsza pobieranie wody przez roślinę

- zwiększa parowanie wody z powierzchni gleby

- zwiększa wahania temperatury powierzchni gleby

- zwiększa możliwość infekcji przez miejsca cięcia.

Niskie ścięcie silnie rozwiniętej części nadziemnej powoduje występowanie prawie wszystkich wyżej wymienionych zjawisk w ostrej formie, szkodzącej roślinom. Trawnik przez długi czas po koszeniu jest żółty, rośliny odrastają nierównomiernie, pojawiają się chwasty. Przy koszeniu należy opierać się na zasadzie, że lepiej jest kosić częściej niewiele niż rzadko większą część nadziemną trawnika. Koszenie powinno odbywać się w regularnych odstępach czasu. Szczególnie niebezpieczne jest niskie koszenie w czasie upałów i przed zimą, gdyż pozbawiamy trawnik naturalnej ochrony. Najlepszą metodą jest jednorazowe koszenie tylko jednej trzeciej części liści, a pozostawiania co najmniej dwóch trzecich wysokości trawy.

Szybkość odrastania trawnika zależy od wielu czynników, takich jak: pora roku, warunki siedliskowe i klimatyczne, gatunek trawy, zasobów gleby i rodzaju prowadzonych zabiegów pielęgnacyjnych. Koszenie w terminach przypadkowych pogarsza stan trawnika, sprzyja zachwaszczeniu, pojawieniu się mchu, prowadzi do zmniejszenia wartości estetycznych trawnika.

Częstość i wysokość koszenia powinno się dopasować do gatunku trawy i rodzaju trawnika. Trawy rozłogowe o dużej zdolności krzewienia się są koszone zazwyczaj rzadziej. Podobnie jest z trawnikami parkowymi wykorzystywanymi do celów rekreacyjnych, te też można kosić nieco rzadziej. Trawniki łąkowe kosi sie tylko dwa lub trzy razy w sezonie, wykorzystując je często na siano.

W przypadku niewłaściwego doboru składu gatunkowego do warunków siedliskowych i nieodpowiedniego sposobu użytkowania mogą pojawiać się inne gatunki roślin. Jeśli gatunki te są pożądane to częstość i wysokość koszenia należy dobierać tak, aby nie utrudniać ich rozwoju. Zjawisko to na trawnikach ogrodowych jest zazwyczaj zjawiskiem niepożądanym.

Koszenie trawników jest czynnością kosztowną. Jednak zmechanizowanie tej czynności te koszty zmniejsza, przyśpiesza cały proces i polepsza jakość trawników.

TYPY KOSIAREK TRAWNIKOWYCH

Kosiarki różnią się między sobą sposobem cięcia, przenoszeniem napędu, sposobem prowadzenia, przygotowaniem do pracy w różnych warunkach, dodatkowym wyposażeniem i wydajnością pracy.

PODZIAŁ WE WZGLĘDU NA RODZAJ MECHANIZMU TNĄCEGO:

- KOSIARKI BĘBNOWE

Skonstruowana jest tak, że trawa podczas jej ruchu opiera się o poziomo umieszczony nóż. Cięcie następuje wskutek dociśnięcia trawy do krawędzi tego noża przez noże skośne umieszczone na obracającym się bębnie. Kosiarki takie odznaczają się dużą dokładnością cięcia i możliwością bardzo niskiego koszenia. Wymagają jednak podłoża wyrównanego i o dużej czystości. Używa się ich do koszenia trawników ogrodowych, ale nie sprawdzają się w przypadku koszenia wysokiej trawy.

- KOSIARKI ROTOROWE

Praca jej polega na obcinaniu trawy przez ostrza noży, wystające pręty lub żyłkę wirujące podczas ruchu kosiarki w płaszczyźnie poziomej. Noże mogą być przymocowane do brzegów wirującej tarczy lub tworzą listwę o ostrych krawędziach. Zagięcie na tnącej krawędzi listwy wytwarza ciąg powietrza unoszący trawę i ułatwia jej wyrzucenie na powierzchnię trawnika lub do zbiornika. Kosiarki te mogą być stosowane do cięcia traw wysokich. Ciecie niewielkich przyrostów wymaga dużej ostrości ostrzy noży. Jakość cięcia jest gorsza niż w przypadku kosiarek bębnowych, gdyż liście są rozbijane i rozgniatane przez uderzenia noża. Dwa lub trzy dni po koszeniu miejsca te żółkną, co niekorzystnie odbija się na wyglądzie trawnika. Uszkodzenia te mogą być też źródłem wnikania patogenów.

PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA SPOSÓB PRZEKAZYWANIA NAPĘDU I SPOSÓB PROWADZENIA:

- KOSIARKI PCHANE

Są to zwykle kosiarki bębnowe, w których napęd przenosi się na mechanizm tnący. Korzystanie z nich wymaga ogromnego nakładu pracy, dlatego nie są już stosowane

- KOSIARKI PCHANE Z WŁASNYM NAPĘDEM URZĄDZENIA TNĄCEGO

Są łatwiejsze w prowadzeniu, ponieważ wymagają tylko wysiłku potrzebnego do ich toczenia. Są to kosiarki bardzo powszechne, ale ze względu na niewielką wydajność pracy mogą być stosowane na niewielkich powierzchniach w ogrodach przydomowych.

- KOSIARKI SAMOBIEŻNE

Są to kosiarki z własnym napędem mechanizmu tnącego i kół, przy czym mogą być one dwóch typów:prowadzone przez operatora idącego za kosiarką lub jadącego na niej. Drugi ze sposobów jest wygodniejszy, mniej meczący i posiada dużą szerokość roboczą, dzięki czemu jest bardziej wydajny.

- KOSIARKI SAMOBIEŻNE STEROWANE FALAMI RADIOWYMI

Jest to nowość techniczna, rzadko jeszcze używana. Innym nowatorstwem są kosiarki poduszkowe, które stosowane są w ogrodach amatorskich oraz do koszenia miejsc trudno dostępnych.

Wszystkie kosiarki przeznaczone są do koszenia trawników na terenach płaskich lub nieznacznie pochylonych. Do koszenia skarp jest specjalna kosiarka przymocowywana do ciągników.

Dużą trudność sprawia także koszenie trawnika w sąsiedztwie nawierzchni dróg. Wycinanie ręczne jest czasochłonne i mało wydajne. W tym celu skonstruowano specjalne obcinarki mechaniczne, a także wykaszarki i podkaszarki.

ZBIERANIE SKOSZONEJ TRAWY

Po każdym koszeniu na trawniku pozostaje skoszona trawa. Jeśli koszenia dokonuje sie regularnie to ścięta trawa spada między liście tworzy naturalną ściółkę, która po mineralizacji zasila trawnik w niezbędne składniki pokarmowe. Jeśli koszenie przeprowadza się rzadziej, kawałki ściętej trawy są dłuższe, a przez to zalegają na trawniku. Należy je zebrać, gdyż ocieniają trawę, powodując jej żółknięcie, a w razie dużej wilgotności mogą powodować gnicie roślin. Poza tym obniżają wartość estetyczną trawnika.

Skoszona trawa może być grabiona, ale jest to czynność mało wydajna i pracochłonna. Coraz częściej kosiarki posiadają pojemniki do zbierania skoszonej trawy. Wykorzystać ją można później w różny sposób, najczęściej kompostuje się ją po zmieszaniu z torfem i ziemią.

PRZEWIETRZANIE PODŁOŻA TRAWNIKÓW

Korzenie roślin trawiastych potrzebują odpowiedniej ilości tlenu. Dociera on przez wolne przestrzenie w glebie lub innym podłożu mającym kontakt z powietrzem atmosferycznym. Uprawa i przygotowanie podłoża pod trawnik ma także na celu osiągnięcie i utrzymanie trwałej porowatości, zapewniającej swobodny dostęp powietrza do korzeni. Podłoże powinno wykazywać sie tymi cechami w okresach silnego nawilgocenia.

Czynnikami powodującymi zanikanie porowatości są:

- duża zawartość silnie rozdrobnionych części gleby

- osiadanie powodowane masą własną i gwałtownymi opadami

- udeptywanie i ugniatanie ciężkim sprzętem

- rozkład biologiczny rozluźniających materiałów organicznych.

Przenikanie powietrza do gleby może być utrudnione wskutek zamulania powierzchni, nawarstwiania sie materiału organicznego.

Zmniejszenie ilości porów w glebie powoduje pogorszenie stosunków wodnych. Wody opadowe są przyjmowane wolniej, a po silnych deszczach w mniejszych ilościach, ponieważ część wody spływa po powierzchni. W razie braku spadków woda może utrzymywać się przez dłuższy czas powodując zamieranie roślin. Jest to szczególnie niebezpieczne w okresie przemarzania i następujących roztopów śniegu lub podczas długotrwałych opadów deszczu.

Ruch wody w glebie powoduje wymianę powietrza glebowego, a wraz z nim wydalanie dwutlenku węgla i innych związków oraz zwiększenie się tym samym ilości tlenu. Do wymiany powietrza w glebie ma wpływ temperatura. W czasie jej wzrostu zawarta w porach para wodna wypiera powietrze, a podczas ochłodzenia powoduje jego zasysanie. Na wymianę gazową ma wpływ także ciśnienie atmosferyczne i prędkość wiatru.

Brak dostępu tlenu do korzeni powoduje zahamowanie ich wzrostu, osłabienie pobierania wody i składników mineralnych, co w konsekwencji spowalnia lub hamuje wzrost. Stwierdza sie także zmiany w składzie gatunkowym trawnika, słabną lub całkowicie zanikają gatunki, których korzenie potrzebują dużych ilości tlenu, a w ich miejscu pojawiają sie gatunki mniej wymagające, np. wiechlina roczna.

W celu zwiększenia dostępu powietrza do korzeni stosuje się różne zabiegi mechaniczne , zwane przewietrzaniem lub aeracją. Najczęściej stosuje się je na trawnikach dywanowych i sportowych. Przeprowadzone badania wykazały wielostronny korzystny wpływ aeracji na wzrost różnych gatunków traw.

Ograniczenie dostępu powietrza może być powodowane przez tworzenie się na powierzchni gleby warstwy nieprzepuszczalnej. Zabieg usuwania lub rozluźniania tej warstwy nazwano aeracja powierzchniową, natomiast zabiegi ułatwiające dostęp powietrza na większe głębokości aeracją wgłębną.

AERACJA POWIERZCHNIOWA

Zabieg polega na bardzo płytkim spulchnieniu gleby lub rozdrobnieniu i usunięciu nadmiernie grubej warstwy ściółki. Do tego celu używa się specjalnie zbudowanych grabi lub drapaczy mechanicznych. Jeżeli ściółka osiągnie znaczną grubość, a murawa przerośnięta jest rozłogami więc wygrabienie staje się bardzo trudne lub niemożliwe. Wówczas używa sie narzędzi o ostrzach przecinających i wydrapujących ściółkę, którą następnie zbiera się ręcznie. Do aeracji powierzchniowej skonstruowano specjalne wieloczynnościowe maszyny z wymiennymi zespołami, które dobiera się zależnie od wymaganej szerokości roboczej i warunków miejscowych.

AERACJA WGŁĘBNA

Polega na wykonywaniu w glebie trawnika różnych otworów za pomocą specjalnych maszyn. Praca ich polega na wciskaniu w glebę ostrzy umieszczonych na obracającym się wale lub na kołach. Wykonywane w ten sposób otwory mogą mieć do 10cm.

Stosowanie takich aeratorów na glebach gliniastych i wilgotnych może być mało efektywne, dlatego należy stosować je w warunkach umiarkowanej wilgotności i na glebach niezbyt ciężkich.

Występują także aeratory rurkowe, które wydobywają na powierzchnię trawnika ziemię uformowaną w rurki, sprzyja to intensywnemu wzrostowi korzeni.

Do aeracji wgłębnej używa się także aeratorów przecinających podłoże posuwającymi sie nożami. Głębokość rowków może wynosić do 20cm. Podobne szczeliny uzyskuje sie stosując aeratory zwirującymi tarczami (frezami), które wycinając szczelinę wyrzucają ziemię na powierzchnię. Maszyny takie nadają się na gleby bardziej zwięzłe, trudniej osuwające się.

Aerację trawników powinno przeprowadzać się co najmniej dwa razy w roku. Najkorzystniejsze jest wykonanie zabiegu wiosną, po dostatecznym osuszeniu trawnika, jeszcze przed rozpoczęciem jego wegetacji. Drugi zabieg powinno się wykonać wczesną jesienią.

WAŁOWANIE

Jest to zabieg pielęgnacyjny stosowany dość rzadko. Ma na celu wyrównanie powierzchni przez wgniecenie wystających nierówności. Powoduje on jednak zmniejszenie ilości porów w glebie. Mimo tego jest to zabieg konieczny w przypadku trawników sportowych i dywanowych. Powstawanie nierówności może być spowodowane osiadaniem podłoża, ruchami murawy na skutek przemarzania albo intensywną działalnością dżdżownic. Wczesną wiosną po rozmarznięciu ziemi wypychają znaczne jej ilości na powierzchnię w formie kopczyków, które trudno wygrabić.

Powstałe nierówności są częstsze na glebach gliniastych.

Wałowanie powinno odbywać się, gdy ziemia jest dostatecznie wilgotna i da się formować. Do wałowania powinno używać sie tylko wałów samobieżnych z regulowanym obciążeniem. Masę wału należy dostosować do aktualnej plastyczności gleby. Na glebach ciężkich konieczne jest po wałowaniu przeprowadzenie aeracji wgłębnej.

NAPRAWIANIE I ODNAWIANIE TRAWNIKÓW

Po kilku lub kilkunastu latach od założenia trawnika może on tracić wskutek różnych czynników swoje korzystne cechy. Oznacza to początek jego niszczenia. Powodem tego stanu rzeczy są najczęściej:

- zaniedbania w zakresie zabiegów pielęgnacyjnych

- pojawianie się niepożądanej roślinności i niszczenie starego składu gatunkowego

- niszczenie mechaniczne roślin

- nadmierne ubicie gleby

- wzrastające ocienienie

- powstanie zbyt grubej warstwy ściółki

- długie okresy niedoboru wody

- okresowe zatapianie

- wyczerpanie składników pokarmowych

- zanieczyszczenie chemiczne (zasolenie)

- nadmierne zachwaszczenie

- opanowanie przez szkodniki i choroby.

Duży wpływ na trwałość i dobrą jakość trawnika ma odpowiednie przygotowanie podłoża pod trawnik, właściwa jego pielęgnacja i zgodne z przeznaczeniem użytkowanie.

Niszczenie trawników w obrębie terenów miejskich jest niestety bardzo częste, również dlatego, że trawniki zakłada sie w miejscach, gdzie nie można im zapewnić właściwych warunków. Najczęściej jest to brak dostatecznej ilości światła, intensywne deptanie, nadmierne zasolenie i zapylenie oraz mała wilgotność podłoża.

Jeżeli niewielka część trawnika została uszkodzona to miejsca takie można naprawić przez odpowiednie przygotowanie gleby i dosianie nasion lub tez poprzez zdjęcie zniszczonej darni i ułożenie nowej. Należy zawsze zwrócić uwagę na czynniki niszczące trawnik i przy naprawianiu go należy je wyeliminować, aby uniknąć ponownego zniszczenia.

Jeżeli na całej powierzchni trawnika występują niekorzystne zmiany, a intensywna pielęgnacja nie przynosi zmian należy wtedy trawnik poddać odnowieniu czyli renowacji. Odnawianie przeprowadza się, gdy na większej części trawnika występuje zadarnienie z roślin trawiastych o zadowalającym składzie gatunkowym. Jeżeli nie ma takiej roślinności należy założyć nowy trawnik. Jednak pozostawienie istniejącego jeszcze zadarnienia często umożliwia znacznie szybsze przywrócenie wartości użytkowej trawnikowi.

W zależn0ości od stanu trawnika i przyjętego programu odnowy prace mogą trwać od 1 do 2,5 miesiąca. Założenie nowego trawnika i uzyskanie podobnych rezultatów uzyskuje sie dopiero po 1 okresie wegetacyjnym.

Do odnawiania trawnika można przystąpić po pierwszym koszeniu wiosną. W miejscach o darni całkowicie zniszczonej na niewielkiej powierzchni należy zdjąć cienką warstwę gleby i zastąpić ją płatami darni. Następnie cały trawnik powinien być spryskany środkami chwastobójczymi w celu zniszczenia roślin dwuliściennych. Po tygodniu powinno się przeprowadzić aerację powierzchniową. W miejscach z nowo położoną darnią należy zachować ostrożność, aby nie spowodować jej przecięcia lub oderwania od podłoża. Jeśli podłoże stanowi gleba zwięzła o małej porowatości konieczna jest także aeracja wgłębna.

Po aeracji trawnik powinno się zasilić nawozami wieloskładnikowymi. Można też dokonać dosiewania mieszanki traw lub też jednego gatunku odpowiedniego dla danego siedliska. Do tego celu najlepiej używać siewnika talerzowego.

W razie braku opadów trawnik należy podlewać co 10 – 14 dni, co umożliwia pobieranie nawozów i kiełkowanie nowych nasion. Po tym okresie należy rozpocząć systematyczne koszenie. Odnawianie trawnika w ten sposób trwa 3- 4 tygodnie.

NAWOŻENIE TRAWNIKÓW

Trawniki zakładane na glebach żyznych, o dobrej i trwałej strukturze porowatej, przez kilka lat nie wykazują braku składników pokarmowych. Usuwanie wykoszonej trawy przyspiesza proces jałowienia gleby. Niedobór składników pokarmowych występuje bardzo często na glebach ubogich i nadmiernie przepuszczalnych.

Rośliny trawiaste najbardziej reagują na brak azotu. Objawia sie to żółknięciem liści i słabym wzrostem.

Fosfor dostarczony do gleby w czasie zakładania trawnika utrzymuje się w glebie dość długo, ponieważ nie jest łatwo wypłukiwany. Wyczerpaniu fosforu sprzyja zaniedbanie koszenia, zwłaszcza gdy usuwa się trawę z wytworzonymi nasionami.

Potas przy obfitszym podlewaniu wypłukiwany jest do głębszych warstw podłoża. Jego brak osłabia wzrost oraz wytrzymałość na deptanie i działanie niskich temperatur.

Składniki pokarmowe: azot fosfor i potas są pobierane przez rośliny trawiaste w proporcjach 6:3:2. Nawóz wieloskładnikowy najlepiej jest wysiewać w dwóch etapach: połowę dawki wiosną i połowę wczesną jesienią. Należy pamiętać, że zbyt późne wysianie nawozu może przedłużyć wegetację roślin, a tym samym ich przemarznięcie w czasie niskich temperatur.

Nawozy mogą być stosowane w postaci suchej i w postaci roztworu wodnego.

Do wysiewania nawozów używa się siewników o działaniu odśrodkowym lub opadowym. Koniecznie trzeba zwrócić uwagę na równomierne rozsiewanie nawozu. Nie należy rozsiewać nawozu na mokry trawnik, ponieważ na liściach powstają oparzenia spowodowane dużym ich stężeniem.

Nawożenie roztworami wodnymi wykonuje się za pomocą opryskiwaczy. Po spryskaniu konieczne jest dodatkowe zroszenie wodą lub zabieg ten należy wykonać przed deszczem. Za pomocą opryskiwaczy można także używać nawozów dolistnych nie wymagających zraszania. Sposób ten stosuje się w przypadku niedoboru mikroelementów.